Mantelzorg: bal ligt nu bij de werkgever

Open je de doos van Pandora als je mantelzorg bespreekbaar maakt, zoals verschillende werkgevers denken? Toch zullen bedrijven op zoek moeten gaan naar structurele oplossingen, nu bijna een op de vijf werknemers mantelzorger is.

“Stel dat iedereen zorgverlof wil, of dat werknemers opeens andere rechten claimen”, vroeg een werkgever bezorgd. Het is een opmerking die we in de afgelopen zes jaar regelmatig tegen komen. Bijna een op de vier werkgevers vindt dat zorgtaken van werknemers een privézaak zijn, volgens recent onderzoek van Motivaction.

De vragen van werkgevers zijn in de afgelopen zes jaar niet veranderd. Dat is de tijd waarin we bezig zijn om het onderwerp mantelzorg binnen bedrijven op de agenda te zetten. De praktijk is daarentegen in rap tempo wel veranderd.

Bedrijven zien het voor hun neus gebeuren: een toename van het aantal medewerkers dat de zorg voor bijvoorbeeld hulpbehoevende familieleden op zich moeten nemen. Was in 2004 13% van de werknemers mantelzorger, dit aantal is in acht jaar tijd gestegen tot bijna 18%, becijferde het Sociaal Cultureel Planbureau in het net verschenen rapport ‘Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk’

Met de vergrijzing en de bezuinigingen op de zorg, verwachten we dat het niet bij die 18% blijft.

Bedrijven kunnen er bijna vanuit gaan dat circa een op de vijf medewerkers aan het begin van de werkdag nog snel even de medicijnen voor moeder ophaalt van de apotheek. Of in de pauze een afspraak maakt met de huisarts. En niet op vakantie kan, omdat er niemand is om voor vader te zorgen.

Deze realiteit slaat uiteindelijk terug op de werkgever. Tijd om te ontspannen hebben mantelzorgers niet. Zij gaan niet minder werken, omdat ze vaak al minder uren werkzaam zijn, is onze ervaring. Ze leveren eerder hun vrije uren in. Dat is tenminste logistiek makkelijker en sneller te organiseren. En nog een ‘voordeel’: Op die manier hoeven ze hun thuissituatie niet met hun leidinggevenden te bespreken. Het idee dat de werkgever ‘een mantelzorger liever kwijt dan rijk is’, zit diepgeworteld.

Ondertussen neemt wel het verzuim toe, concludeerde het SCP. Mensen die al twee jaar voor anderen zorgen, zijn vaker langdurig ziek. Voordat ze mantelzorger werden, was 11 procent langdurig ziek. Na twee jaar is 24 procent voor langere tijd uitgeschakeld.

De vraag is: hoe help je de werknemer met mantelzorgtaken verder, die bang zijn hun baan te verliezen? En: hoe ondersteun je de werkgever die vreest dat straks iedereen bij hem aanklopt voor hulp bij zorgtaken?

Pas wanneer we als maatschappij mantelzorg als een gezamenlijke verantwoordelijkheid gaan zien, wordt het onderwerp gemakkelijker bespreekbaar.

De gemeente Apeldoorn gaf onlangs een mooie aanzet door ambassadeurs Mantelzorg aan te stellen. Deze bedrijven zegden toe werk en zorg in de organisatie beter mogelijk te maken. Ook beloofden ze het onderwerp bij collega’s te bespreken. De gemeente financierde voor 15.000 euro de plannen om dit mogelijk te maken.

Maar de bal ligt ook bij bedrijven. Want hoe je het ook wendt of keert: mantelzorg raakt elke organisatie. Een realistische blik van de werkgever is nodig: over hoeveel mensen hebben we het binnen het bedrijf? Wat zijn hun behoeftes? Waar lopen zij tegenaan? Daarom adviseren we bedrijven allereerst een onderzoek uit te laten voeren om hier zicht op te krijgen. Met deze informatie kan het hoge verzuim effectief worden aangepakt door met structurele oplossingen te komen.

Gelukkig vindt het merendeel van de werkgevers (64%) het vanzelfsprekend om het met medewerkers over het verdelen van werk en zorgtaken te hebben, blijkt uit het onderzoek van Motivaction. Die openheid zorgt voor meer (maatschappelijk) draagvlak om dit groeiende groei probleem aan te pakken. In een veilige, vertrouwde sfeer durven mantelzorgers ook over hun situatie thuis te praten.

En nee, er staan straks geen grote groepen aan je bureau als je mantelzorg bespreekbaar maakt. En nee, de oplossingen zijn meestal geen hoge kostenpost – weten we uit ervaring.

Werknemers met mantelzorgtaken zijn namelijk al gebaat bij het bespreekbaar maken van het onderwerp. Oplossingen zijn meestal praktisch, zoals flexible werktijden. Zo troffen we onlangs een werkgever die zijn overbelaste werknemer zelf naar een WerkZorg Adviseur stuurde. ‘Omdat hij hem dat zo gunde’. De werknemer zorgde al jarenlang voor zijn vrouw met ernstige GGZ problematiek. De man bleek bijna een burnout te hebben. De adviseur luisterde naar zijn verhaal, fungeerde als klankbord. Hij adviseerde hoe deze werknemer beter kon worden geholpen. Voor het bedrijf was het niet eens een grote kostenpost: de mantelzorgondersteuning kwam uit het potje van de collectieve ziektekostenverzekering. Een burn-out werd voorkomen.

De winst zit ‘m dus vooral in de eenvoud. En dat is goed nieuws, want voorlopig zit een daling van het aantal mantelzorgers er niet in.