Zorgmedewerker: ook vaak zelf mantelzorger

Waarom aandacht voor mantelzorgers in de zorgsector echt nodig is

In geen sector zijn zoveel mantelzorgers te vinden als in de zorg. Maar liefst 1 op de 3 werknemers zorgt thuis voor hulpbehoevende ouders, kinderen, buren en vrienden. Toch wordt daar binnen zorgorganisaties nauwelijks bij stil gestaan. De impact van mantelzorg in de zorgsector hebben we in een infographic op een rij gezet.

Mantelzorg en ‘Team Hoyt’

Mantelzorg kent veel vormen. Van een dochter die elke avond een maaltijd kookt voor haar hulpbehoevende moeder. Van een buurvrouw die haar vriendin telkens naar het ziekenhuis brengt voor een medische behandeling. Een opvallend beeld kwam onlangs voorbij op social media. Het liet ons niet meer los. Op de foto staat de Amerikaanse vader Dick Hoyt, die zijn verlamde zoon Rick in zijn armen draagt. Op het volgende moment zet hij zijn zoon in een rolstoel, om die voor zich uit te duwen tijdens een marathon. Zoon Rick vertelt dat hij dan het gevoel heeft niet gehandicapt te zijn. Vorig jaar hadden de 74-jarige vader en inmiddels 53-jarige zoon, 72 marathons op hun naam staan. Het verhaal van ‘Team Hoyt’ is een verhaal over toewijding, opoffering, inspanning, maar ook vreugde om er voor een ander te kunnen zijn. Het lijkt op het leven van veel mantelzorgers, want ‘het zorgen voor’ bepaalt voor een groot deel ook hun leven.

Alle ballen in de lucht

Maar het dagelijkse leven van de meeste mantelzorgers is niet zo zichtbaar als dat van Team Hoyt. De meeste mantelzorgers lopen geen marathons. De meeste mantelzorgers zijn druk bezig met het regelen van ritjes naar het ziekenhuis, de administratie. Doen nog snel een was, en helpen hun ouders bij het aankleden. Dit alles gebeurt gewoon naast hun werk. Niet gemakkelijk: soms staat het water hen aan de lippen. Ze voelen zich vermoeid, omdat ze al zo lang zoveel ballen in de lucht moeten houden.

Onderzoek

Uit ons recent onderzoek ‘Van bewustwording naar een duurzaam verschil voor mantelzorgers’ in opdracht van de WGV Zorg en Welzijn onder bijna drieduizend medewerkers in de zorgsector, blijkt dat bijna een op de drie zorgmedewerkers mantelzorger is (zie infographic). Een schrikbarend hoog aantal. Gemiddeld is in Nederland namelijk een op de acht werknemers mantelzorger.

Opvallend is dat er binnen de zorgsector nauwelijks wordt gesproken over het feit dat het gros van de zorgmedewerkers zélf mantelzorger is. Mantelzorg is wel een thema, maar dan in relatie tot de patiënten die met mantelzorg te maken hebben.

Als geen ander weten zorgmedewerkers dat mantelzorg een grote invloed heeft op het goed kunnen functioneren op het werk. Niet vanuit de theorie, maar vanuit hun eigen praktijkervaring.

Lichamelijke klachten

Uit ons onderzoek blijkt dat mantelzorgers veel meer met lichamelijke klachten kampen dan werknemers die niet voor een ander hoeven te zorgen. Ze hebben meer last van vermoeidheid en concentratieproblemen. Ook zijn mantelzorgers veel vaker uitgeput na het werk en hebben ze veel meer moeite met ontspannen.

Verzuim

Dit leidt in veel gevallen tot meer verzuim, zeker bij mensen die langer dan twee jaar mantelzorger zijn, concludeert het SCP. Of een medewerker nu parttime of fulltime werkt: dat maakt niet uit. Het gaat om de lengte van de mantelzorgduur. En dan blijkt uit onderzoek dat 34% van de mantelzorgers in de zorgsector al langer dan vijf jaar thuis voor een ander zorgt. Soms gaat het om een paar uurtjes per week. Bij 27% van de zorgmedewerkers gaat het om 8 tot 20 uur per week. Dat betekent een deeltijdbaan erbij, bovenop het werk en het gezinsleven.

Kwaliteit van het zorgen

Dat brengt de vraag naar voren: hoe komt het dat zorgmedewerkers zo vaak zelf mantelzorger zijn? Sowieso zorgen zij graag voor een ander. Het is tenslotte hun kernkwaliteit. Maar het is ook hun valkuil. Het begint meestal met een kleine tijdsinvestering. Even medicijnen halen. Een afspraak maken met een arts. Maar uiteindelijk komt ook het helpen met aankleden, doktersbezoek en de administratie op het bordje van de zorgmedewerker terecht.

Zorg-verloop

In het onderzoek hebben we ook gekeken naar het ‘zorg-verloop’. We hebben mensen gevraagd wat zij verwachten van de situatie thuis. 44% van de mantelzorgers verwacht dat de situatie van de hulpbehoevende naaste zal verslechteren. Daarbij komt de bezuinigingen van de overheid op huishoudelijke ondersteuning. Hierdoor zal er meer en meer een beroep op de zorgmedewerker thuis worden gedaan.

Structurele aandacht

Kortom: door de toenemende druk neemt de kans op verzuim toe. Met een op de drie werknemers als mantelzorger is dat een serieus risico voor de interne bedrijfsvoering en de bedrijfsprestaties van zorgorganisaties. Deze ontwikkeling vraagt om structurele aandacht voor werknemers met mantelzorgtaken.

Toch is er nog steeds geen duidelijk zicht op het aantal mensen dat thuis voor een ander zorgt. Er is wel degelijk verzuim, maar de relatie tussen werkdruk en zorglast wordt nauwelijks gelegd. Dat is niet geheel verwonderlijk, want uit ons onderzoek blijkt eveneens dat een op de vijf mantelzorgers op het werk niet vertelt over de thuissituatie. Van de leidinggevenden is bijna de helft niet op de hoogte.

Echtscheidingen of schulden zijn onderwerpen die regelmatig door leidinggevenden met werknemers worden besproken. Daar zou ook mantelzorg als vast gespreksonderwerp op de agenda moeten staan. Zonder deze informatie, kan er niet worden gewerkt aan een structurele oplossing om verzuim te verminderen en overbelasting te voorkomen.

Uitdaging

Daar ligt dus een uitdaging die nodig opgepakt moet worden door de zorgsector. Dat begint met het creëren van een actief mantelzorgvriendelijk werkklimaat. Een werksituatie waar de leidinggevende oog heeft voor de positie van de werknemer die thuis voor z’n zieke ouder of kind moet zorgen. Een werkgever en collega’s die waardering hebben voor de inzet en betrokkenheid van de mantelzorger. En waar vervolgens ook gezocht wordt naar een betere balans tussen werk en (thuis)zorg.

Want vergeleken met het ‘team Hoyt’ lopen mantelzorgers een andere ‘marathon’: een intensief traject om zowel op het werk als thuis goed te kunnen blijven functioneren. Door te focussen op deze specifieke zorgmarathon, help je als werkgever de eigen mantelzorgers pas echt vooruit.